“HASTALARIN HAKLARI BİZZAT DEVLET TARAFINDAN İHLAL EDİLİYOR!!

Sağlık Bakanlığı tarafından 8 Mayıs 2014 tarihinde “ Hasta Haklarında Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” yayımlanmıştır. Adı geçen yönetmelikte hasta hakları bizzat devlet eliyle ihlal edildiğini ve 1998 tarihli olan Hasta Hakları Yönetmeliğinin ilk halinden dahi geriye gidildiğini görmekteyiz. Bu değişikliğin birçok maddesi uluslararası sözleşmeler, anayasa ve kanunlar ile teminat altına alınmış birçok hasta hakkını ihlal etmektedir. Hastalar lehine olan birkaç madde dışında yönetmelik kabul edilmesi mümkün olmayan maddeler içermektedir. Şöyle ki;

1-      HASTALARIN YAZILI OLARAK BİLGİ EDİNME HAKKI KALDIRILMIŞTIR.

Yapılan değişiklik ile hastalar tıbbi müdahale konusunda yazılı ve sözlü olarak bilgi edinme hakkının düzenleyen 15 ve 18.maddeleri değiştirilerek sadece “ sözlü olarak” bilgi isteme hakkı olduğu düzenlenmiştir. Önceki düzenlemede gerektiğinde tercüman kullanılarak bilgilendirme hakkı düzenlenirken yapılan değişiklik ile bu da kaldırılarak hastaların bilgi edinme hakkı ihlal edilmiştir.

2-      YAPILACAK TIBBİ MÜDAHALENİN BEDELİNE İLİŞKİN BİLGİLENDİRME HASTANIN TALEBİNE BAĞLANMIŞTIR.

Yapılan değişiklik ile hastanın tıbbi müdahalenin bedeline ilişkin bilgi ancak hasta talebine bağlı olarak verilecektir. Oysaki istisnai durumlar dışında hasta tıbbi müdahale öncesi ödeyeceği bedeli de bilme hakkına sahiptir. Mevcut durumda hastalar müdahale sonrası beklemedikleri rakamlar ile karşılaşma durumunda kalacaklardır.

3-      ENGELLİ HASTALARA BİLGİLENDİRME VE RIZA BEYANI KENDİ ANLADIKLARI ŞEKİLDE YAPILACAK

Yönetmelik yayım tarihi olan 8 Mayıs 2014’den itibaren engelli hastaların durumlarına uygun bilgilendirme ve rıza onamı kendi anladıkları şekilde yapılmalıdır. Örneğin işitme engelli bir hasta kendisine uygulanacak tedavi ile ilgili olarak tedavi öncesinde işaret dili bilen tercüman veya bu konuda uzman personel aracılığı ile ve elbette hekim tarafından bilgilendirme yapılmak zorundadır. Ayrıca tıbbi müdahale için rıza onamı da aynı şekilde tercüman veya işaret dili uzmanı personel aracılığı ile hekim tarafından alınmalıdır.

Bugün bu yönetmeliğin yayım tarihinden itibaren bir engelli bir hastaya diğer hastalardan farklı olmaksızın evrak üzerinden imza almak suretiyle bilgilendirme ve rıza onamı alındığı takdirde hasta hakları ihlal edilmiş olacaktır. Bu durumda engelli hasta tarafından hastane aleyhine tazminat davası açılabilecek, hastane hakkında idari yaptırım uygulanabilecek ve rızası alınmadan tıbbi müdahale gerçekleştirildiği için de cezai yaptırım uygulanabilecektir.

4-      HASTANE HASTA HAKLARI KURULLARI KALDIRILACAKTIR.

Yönetmelikte yapılan değişiklikle hasta hakları uygulamalarının yürütülmesi amacıyla sağlık kurum ve kuruluşlarında hasta iletişim birimi kurulacaktır. Değişiklik öncesi hasta hakları birimleri kaldırılarak yerlerine hasta iletişim birimi kurulmasına yönelik düzenleme “hak”  kavramını kaldırarak “ iletişim” kavramının konulması suretiyle yapılmıştır. Hak aramada ilk aşamada müracaat makamı olan hasta hakları birimlerinin yerine hasta iletişim birimleri kurulması hastalar aleyhinedir. Düzenlemeye göre hasta iletişim birimleri hastanedeki hak ihlali şikâyetlerinin il sağlık müdürlüğünde oluşturulacak hasta hakları kurullarına iletilmesini sağlayacaktır. Hastaların şikâyetlerini duyurabilecekleri ilk makam olan hastana hasta hakları kurulları kaldırılarak yerine il sağlık müdürlüğünde kurulacak hasta hakları kurulları kurulacaktır. Yeni eklenen maddeye göre il sağlık müdürlüğünde kurulacak hasta hakları kurulu/kurulları tüm özel hastaneler, devlet hastaneleri, üniversite hastaneleri, toplum sağlığı merkezleri ve bilumum sağlık kurum ve kuruluşlarından gelen şikâyetleri inceleyecektir. Bu durum hastane hasta hakları kurullarının kaldırılmasını gerektirmektedir. Zira yönetmeliğin dili itibariyle anlaşılan husus iş sağlık kurulunda kurulacak hasta hakları kurullarının planlama yapmak değil şikâyetleri değerlendirme amaçlı kurulduğudur. Bu açıklamalar ışığında hastane hasta hakları kurullarının kaldırıldığı kesinlik kazanmıştır. Konu ile ilgili Sağlık Bakanlığından yetkililer aranarak bu husus netleştirilmiştir.

              Büyükşehirlerde hastane hasta hakları kurulları dahi yoğun bir biçimde çalışmalarını zorlukla yürütmekte iken sadece il sağlık müdürlüğü bünyesinde kurulacak hasta hakları kurullarının tüm ildeki hasta şikayetlerini incelemesi ve 30 gün içinde sonuçlandırması imkansız olacaktır. Bu husus hastaların hak arama mercilerine ulaşmalarını, şikayetlerin zamanında sonuçlandırılmasını, anayasal güvence altına alınmış olan hak arama hürriyetinin gasbedilmesidir. Hasta haklarını teşekkül etmesindeki adaletsizlik ve hastane hasta hakları kurullarının kaldırılması hastalar aleyhine atılmış adımlardır. Bundan sonra hasta haklarının ihlal tespiti daha da zorlaşmıştır. Şikayetlerin neticesi uzun aylar sonra alınacaktır.

5-      HASTA HAKLARI KURULLARI HASTALAR ALEYHİNE TEŞEKKÜL ETMEKTEDİR.

Yapılan değişikliklere göre hasta hakları kurulları hasta aleyhine teşekkül etmektedir. Yeni yönetmeliğe göre hasta hakları kurulunun teşekkülü şöyledir : “ Kurul, başkan dahil aşağıdaki üyelerden oluşur. İl sağlık müdürü veya müdürlük temsilcisi Kurulun başkanıdır. Diğer üyeler şunlardır: şikayet edilen personelin varsa bir işyeri sendika temsilcisi, şikayet edilen personelin görev yaptığı kurumun ildeki üst yöneticisi tarafından görevlendirilen bir kurum temsilcisi (üniversite rektörlüğü, Halk Sağlığı Müdürlüğü, Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği), özel sağlık kuruluşlarında ise kuruluşun üst yöneticisi tarafından belirlenen bir temsilci, hasta hakları derneklerinden yoksa tüketici derneklerinden bir temsilci, valilikçe görevlendirilen bir vatandaş.”

Buna göre hasta haklarını savunacak üye sayısı iki olup ( STK temsilcisi ve vatandaş üye ) diğer tüm üyeler sağlık sektöründe çalışmakta olası bir uyuşmazlıkta sağlık meslek mensubunu savunacaktır. Bu durum hasta şikayetlerinin tespitinde haksızlığa yol açacaktır. Kurulların teşekkülü adil bir şekilde olmalıdır. Adil şekilde teşekkül etmeyen kuruldan çıkan kararların adil olduğu düşünülemez.

6-      HASTA HAKKINI İHLAL EDEN SAĞLIK MESLEK MENSUBUNUN CEZALANDIRILMASININ ÖNÜ KAPATILMIŞTIR.

Yapılan değişikliğe göre artık hasta haklarını ihlal eden sağlık personeli hakkında doğrudan başhekimlik tarafından idari soruşturma açılmayacaktır. İdari soruşturma yapılması sıkı koşullara bağlanmış ve adeta cezalandırmanın önü tamamen kapatılmıştır. Bu hususta yapılan değişiklik hasta hakkı ihlalinin artık sıradanlaştığını ve bakanlık tarafından da bunun olağan işler kapsamına alındığını görmekteyiz. Bu değişiklik ile hastaların haklarını ihlal eden personel cezasız kalacak, uyarı dahi görmeyecek ve her aşamada sağlık kurumlarında mağdur olan hastalar yine mağdur olarak kalacaktır. Bu husus hastaların haklarını ihlal edilmesi konusunda sağlık personeline adeta yetki vermek anlamını taşımaktadır.

Şöyle ki, son altı ay içinde hasta hakkı ihlali yaptığı için aleyhine ikiden fazla ( yani en az 3 kez )  karar verilen sağlık meslek mensubu hakkındaki dosya Sağlık Meslekleri Kuruluna gönderilecektir. Görüldüğü üzere hasta haklarını ihlal eden bir sağlık meslek mensubunun  idari açıdan soruşturulması için son altı ay içinde en az 3 kez hasta hakkı ihlali yaptığının “ hasta aleyhine teşekkül eden ve ildeki yüzlerce başvuruyu aylarca inceledikten sonra karar verebilecek yeterlilikte olan il sağlık müdürlüğü bünyesinde oluşturulacak hasta hakları kurulu “ tarafından tespit edilmesi gerekir.  Buna göre bir yılın ilk altı ayında iki kez ve son altı ayında iki kez hasta hakkı ihlal edildiği hasta hakları kurulu tarafından tespit edilen bir sağlık personeli hiçbir uyarı, soruşturma, ceza almayacak ve hastalar mağdur olduğu ile kalacaktır.

Bu anlatılanlara göre il çapındaki yüzlerce başvuruyu il sağlık müdürlüğü bünyesinde oluşturulacak hasta hakları kurulu otuz gün değil en az 5 ayda sonuçlandırabilecektir.  Otuz gün içinde sonuçlandırsa bile hasta aleyhine teşekkül eden kuruldan hasta lehine karar çıkmayacaktır. Hasta lehine karar çıksa bile son altı ay içinde üç kez hasta hakkını ihlal etmeyen sağlık personeli hiçbir soruşturma geçirmeyecektir. Bu durumda ülkemizdeki hiçbir hasta sonuç alamayacağı şikayet başvurusunda bulunmayacak ve hasta sağlık personelinin insafına göre muamele göreceklerdir. Yönetmeliğe eklenen bu madde ile hasta hakları fiilen vefat etmiştir. Yapılan düzenleme ile hak arama örgürlüğü ihlal edilmiştir. Ülkemizin yıllardır hasta hakları adına atmış olduğu adımlar kaldırılmıştır.

SONUÇ : Hasta hakları yönetmeliğinde yapılan değişiklik ile hastalar lehine olan birkaç madde dışındaki maddeler ile hastaların hakları bizzat devlet eliyle ihlal edilmiştir. Özellikle hak arama özgürlükleri bakımından ülkemizi yıllar öncesine götüren değişiklikler yapılmıştır. Sağlık kurumları ve personeli lehine düzenleme yapılırken hasta hakları ihlal edilmiş ve hasta hakkı ihlali olağan kabul edilmiştir. Cezalandırmanın önü kapatılmış ve mağduriyetlerin çözümü imkansız kılınmıştır. Bu konuda anayasal düzenlemeler ve ülkemizin de taraf olduğu uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınmış haklar da ihlal edildiğinden Hasta Hakları Aktivistleri olarak bu yönetmeliğin iptali hakkında dava açacağımızı beyan ederiz.

                                                                      

                                                       Av. Şahin ÇARŞANBALI